LAODIKEIA: OKTAY BUZDOLAPLARI

Aile Şerefi filminde fabrika sahibi adam üreteceği buzdolabının adını OKTAY (oğlu) olarak belirlemiştir. Laodikeia'nın da isim babası II. Antiokhos. Kurduğu şehre karısının ismini vermiş. Laodike kendileri. Güzel bir kadın tabi.

Laodike



Biz de bu şehri bir görelim dedik. İlk gidişimizde nazik bir dille geri çevrildik. Haliyle saat 16.55 olmuş, bir de deli gibi yağmur yağıyor, işte bi bakalım demiştik sadece. Bir arkadaşa bakıp çıkacağız da diyemedik. Geri döndük. Sonraki gidişimiz gayet planlı programlı oldu ve sonunda şehre girmeyi başardık.

Girişte Suriye Caddesi var. Şehrin en işlek ortamı. Sütunlu bir yol ve adını Suriye tarafına doğru inşa edilmesinden alıyor. Bir zamanlar görkemli Polemon'un (bir nev-i pokemon- karga polemon) bu caddeden geçtiğini düşününce Battal Gazi'ye "Yavaş ol dostum, bu adam ne kancık kelleli ne de ödlek bedenli." demek istiyor insan.

Suriye Caddesi. Böyle uzanıııııp gidiyor.

Bu caddede giderken sağda, dönerken solda kocaman bir yapı var. Tapınak A demişler. "Ne tapınağıdır bu kardeş? A diye bir tanrıları mı var?" diye sormamıza gerek kalmadı. Kod adı A imiş. Yani normalde tapınağın kim için ne için yapıldığı yakında bilinir herhalde. Bazı spekülasyonlar varmış. Bu tapınak belki Sebasteion tapınağı (İmparatorlara ait tapınak) olabilirmiş. Çalışmalar hala sürüyor. Bu arada Allah onlara sabır versin. Güneşin bağrında yanıp kavruluyorlar arkeoloji aşkına. Tabi çıkan şeyler o kadar kıymetli ki, değiyor olmalı. Ancak benim gördüğüm, güzelim gençlerimiz adeta bir Jay-Z, bir Snoop Dogg hatta bir Miss Eliot olmuşlar.

Tapınak A

Sonrasında Caracalla Çeşmesi var. Hemen biraz ileride. Yani başka türlü tarif edemem. Şehrin kuzeydoğusuymuş, güneybatısıymış hiç bilemiyorum. Pusulayla, şehir planıyla gezen insanlar değiliz sonuçta. her neyse bu çeşme, kraldan çok kralcı arkadaşların marifeti. İmparator Caracalla (roma), şehre geldiğinde onu şereflendirmek istemişler. Sonra bu yapıyı inşa etmişler. Bir sürü tadilatla vaftizhaneye dönüştürülecek bir macera olmuş onunkisi. Çeşmenin duvarında kabartmalar mevcut. Şimdi her yöne dağılmış bu kabartmaları dikkatlice bakarsanız görebilirsiniz. Burada anlatılan öyküler türlü türlü.

Öncelikle Theseus'un yarı insan yarı boğa olan Minotauros'u öldürmesi anlatılıyor. Theseus kahraman bir tip. Biyolojik babası Poseiodon. Ama ona babalık eden kişi Atina Kralı Aegeus. Zaten oğlunun öldüğünü düşünerek kendini denize atıp öldürmüştür. O gün bugün o denize Ege Denizi deniyor. Minotauros'a gelince, o da Girit Kralının oğlu. Neden senin gibi benim gibi bir insan değil diye sorarsanız, Giritli Minos boğalara epey düşkünmüş derim.

İkincisi ise Zeus'un Ganymedes'i kaçırması. Ganymedes çok güzel bir erkektir. Ama yakışıklı değil güzel. Zeus da bunu çok beğenir, kartal donuna girip çocuğu kaçırır. Sonra ne olmuştur bilmiyoruz. Zeus'un zaten tercihlerini anlamak gerçekten zor. Sonra Ganymedes'in babasına, onun tav olacağını düşündüğü ölümsüz atlar falan armağan ediyor. Enteresan.




Caracalla Çeşmesi

Efes'e giden tarafta bir de Efes Caddesi var. Orası da son derece görkemli ve şenliklerin falan düzenlendiği bir yer. Araba yarışları bile oluyormuş Roma döneminde.

Meclis binasında (bouleuterion) Cicero, demokrasi konuşması yapmış. Önemli bir an olmalı tarihte.

Kuzey Tiyatrosu biraz nanay bir ortam. Ama iyileştirilince temsilleri çok güzel ağırlayacağından eminim. Çünkü gerçekten çok büyük.

20.000 kişilik Kuzey Tiyatrosu. Hoş ortam.

Şehirdeki en eski tiyatro ise Batı Tiyatrosu. Hellenistik dönem mahsulü. Burası 15.000 kişilik. Tahmini planda daha görkemli bir sahne düzeni var. Ama burası Laodikeia halkına yetmeyince Kuzey Tiyatro'yu yapıyorlar. Sanata ve sanatçıya düşkün sakinleri var demek ki.

Başka yazılacak çok şey var ama görsel eksikliğinden devam edemiyorum. Oysa Roma Hamamı ve Agora için de bahsetmeye değer çok şey var. Özet geçilecek gibi değil. O yüzden şimdilik bu kadar.



İASOS: SUDA BALIK OYNUYOR

Iasos, şimdiki Kıyıkışlacık köyünün asıl yerleşkesinin adı. Zamanında Mikenlerin bile gelip yerleştiği, çok eski bir tarihe dayanıyor şehir. (Böbürlenme Ion, senden eski Miken var.)

Balık pazarının bulunduğu yer, şimdiki Kıyıkışlacık dalyanının hemen ortasında. Içinde çok güzel bir açık hava müzesi var. Çalışanları oldukça cana yakın. Içinde genellikle büstler, soylulara ait kadın ve erkek heykelleri, değirmen taşları ve sunaklar var.

Iasos'ta Balık Pazarı Stoası

Antik kente gelince, zeytin  ağaçlarının arasındaki yoldan geçip kocaman agora kapısıyla karşılasınca "Burası sandığımızdan da büyük!" dedik. Içeri girdik, nasıl güzel bir agorası var, anlatamam görmen lazım.

Dionysos Heykeli

Once goze bouleuterion (meclis binasi) carpiyor. Tas catlasa 500 kisi alir. Sehrin buyuklugu goz onune alinirsa dusuk bir kapasite. Ama Iasoslular tuccardi. Siyasi islerini genellikle limanda hallederlerdi belki.
Bouleuterion'un yanindaki cetrefilli yoldan Artemis Tapinagi ve Sunagina ulasabildik. Pek bir kalinti olmasa da, tapinak terasindan buyuk bir tapinak oldugu anlasiliyor. E herhalde, Artemis bu, bereket ondan sorulurmus. Aman bi gider yapmasin diye habire tapinak cikarmislar anlayacaginiz. Cok tarz.

Artemis Tapınağı'ndaki Altarlar ve SunakTaşları

Sunak Taşı

Sonrasinda sutunlu yol ve stoalar var. Bu yol enva-i cesit sutunun kol gezdigi, sehrin kozmopolit yapisinin sergilendigi harikulade bir yapi. Nasil mi oluyor, soyle oluyor:

Dorik sutunu var. Gosterissiz, ufak kivrimli; arsitrava (sutunlarin ustundeki ilk kolon) kaidesiz baglanan bir basliga sahip. Dorlarla ilintili oldugu kadar Mikenler de ayni seyi ahsapla yapmis diyenler var.

Dorik Düzen

Sonrasinda Ionik duzen var. Dorikten bir yuzyil kadar sonra cikmis. Bunun basliklari guzelce kenara dogru tasiyor. M.O. 570 lerde falan.

İonic Düzen

En yenisi ve en havalisi Korinth duzen. Yeni dediysem 2400 yillik. En cok kullanilan da bu. Yani salt bu baslik degil de, sentezlenerek en cok kullanilan bu. Bu sutunun basliginda akantus yapraklari var. Akantus, arkaik donemde koruyucu bitki olarak bellenmis. Bu nedenle ciddi yapilarinda ozellikle Korinth baslik tercih ediliyor. Roma doneminde kompozit baslik (ionik-korinth), greko-romen baslik (dorik-korinth) gibi sentezleri mevcut.

Korinth Düzen

Iasos'ta kullanilan dil sadece Yunanca degil. Isin icinde Karca da var. Karca tuhaf dil. Tum Karia haril hurul Karca konusurken, Yunanca yazisiyor. Yani resmi dil bir nevi Yunanca. Asla resmi dili ikiye bolme niyetleri yok. Kafa karisikligi ve anlatim bozuklugundan olesiye korkuyorlar. Cunku o zamanlar sofa yerine sopa yazarsan savas cikarmis. (Hala da oyledir). Boylelikle yonetimi darlamiyorlar. Karca hem yaygin degil, hem de graffit harfler barindiriyor (hiyeroglif gibi). Dil "bir"ligini saglamis bu uygarliklarin, binlerce yil varlik surdurmeleri once bundan kaynaklaniyor. Lisan cok onemli.

Iasos - Mısır Anlaşma Metni

Iasos'ta sarniclar onemli yer tutmakta. Cunku burasi ayni zamanda bir termal merkez. Sarniclarin kubbesi yok, kuyu baslarinda dortgen kapak seklinde goruluyorlar. Saglik tanrisi Asklepios'un da burada takilmacalari var. Sihhat var burada diyor. Aslinda Asklepios, Zeus onu sarimsaga cevirdikten sonra daha cok ise yaramis gorunuyor. Neyse.

Herakles'li Sütun

Ekmegi, balikciliga yuklemis Iasoslular. Eh o zamanlar tuzlanmis balik isinde cok para var, koydan da nefis balik cikiyor, "Neden tarimla ugrascam yaaee " fikri gayet mantikli.

İasos'da bulunan mozaiklerden biri

Gelelim Kiyikislacik koyune. Iasos'la ic ice bir koy. Buraya gelip, balikci Ceyar'in (Dallas'taki J.R. degil tabi) izgara karidesinden, sari beneklisinden, lidakisinden tadiniz. Koy ortami ise sahanedir, tamami yoruklerden olusur nerdeyse. Yol durumu icinse off-road hazirligi yapmanizi onerebilirim.